De term ultra bewerkte producten (ultra-processed foods afgekort UPF’s) kom je tegenwoordig steeds vaker tegen. Van krantenkoppen in het nieuws tot influencers op social media die beweren dat ze helemaal gestopt zijn met alles wat in een verpakking zit. Maar wat zijn ultra-bewerkte producten nu precies? En belangrijker: moet je deze helemaal vermijden?
Als diëtisten zien we regelmatig onduidelijkheid bij mensen rondom dit onderwerp. Daarom vertellen we hierin de feiten en de voor- en nadelen ervan, zodat jij bewuste keuzes kan maken die bij jou passen.
Wat zijn (ultra) bewerkte producten?
Uit een Nederlands onderzoek blijkt dat 70% van de voedingsproducten in de supermarkt bestaat uit ultra-bewerkte producten. Het blijkt dat aan deze producten voornamelijk suiker en zout is toegevoegd. Voedingsmiddelen worden ingedeeld naar mate van bewerking door de NOVA-classificatie, dit is een indeling van vier klassen. Deze klassen zijn: onbewerkt of minimaal bewerkt, bewerkte ingrediënten, bewerkte levensmiddelen en als laatste ultra-bewerkte levensmiddelen. Ultra-bewerkte voedingsproducten worden hier gezien als in een fabriek geproduceerde producten die bestaan uit ingrediënten die je in een normale keuken niet zou gebruiken. Denk aan:
⦁ Frisdrank
⦁ Snacks, zoals chips en snoep
⦁ Kant-en-klaarmaaltijden
⦁ Snoep
⦁ Suikerrijke ontbijtgranen
⦁ Vleeswaren met toegevoegde suikers, conserveermiddelen en smaakversterkers
Deze producten bevatten vaak een combinatie van geraffineerde suikers, vetten, zout, smaakstoffen, kleurstoffen en emulgatoren. Ze zijn ontwikkeld om lekker te smaken, en dat kan je merken doordat je er meer van wil gaan eten.
Waarom worden bewerkte producten als ongezond gezien?
⦁ Ze hebben een hoge energiedichtheid en een lage voedingswaarde: Je krijgt veel calorieën binnen, maar weinig vitamines, mineralen en vezels, omdat door bewerking deze verloren gaan.
⦁ Het geeft een verstoord verzadigingsgevoel: Door de combinatie van vet, suiker en zout blijf je er vaak van dooreten.
⦁ Veranderde smaakvoorkeuren: Je raakt gewend aan intense, vaak bewerkte, smaken, waardoor gewone, natuurlijke producten saai kunnen gaan smaken.
⦁ Hogere gezondheidsrisico’s: Onderzoek koppelt een voedingspatroon rijk aan (ultra-) bewerkte producten aan een hoger risico op obesitas, diabetes type 2, hart- en vaatziekten en mogelijk zelfs mentale gezondheidsklachten.
Zijn alle bewerkte producten dan slecht?
Hier wordt het interessant. Nee! Niet alle (ultra-) bewerkte producten hoeven slecht te zijn, er zitten bepaalde gradaties is. Denk bijvoorbeeld aan:
⦁ Volkorenbrood, technisch gezien is dit een bewerkt product, maar het is wel vezelrijk en voedzaam waardoor het een goede keuze is om te nemen.
⦁ Tofu en plantaardige melk is bewerkt, maar juist een bron van eiwitten en calcium, dus voedzaam.
⦁ Halvarine is bewerkt maar bevat essentiële oliën en bevat veel minder verzadigde vetten dan roomboter.
⦁ Diepvriesgroenten, dit is ook bewerkt doordat het is ingevroren, maar het invriezen zorgt voor het behoud van voedingsstoffen en is handig als je weinig tijd hebt.
Kortom: het draait om kwaliteit en context of een bewerkt product slecht is. Sommige producten passen prima in een gezonde levensstijl.
Hoe kan je bewust kiezen?
Als diëtisten adviseren wij niet om alles wat in een fabriek is gemaakt te verbannen. Wel moedigen wij mensen aan om te kijken naar:
1. De ingrediëntenlijst: Is dit een korte lijst en zijn het herkenbare ingrediënten, dan is het vaak een betere keuze.
2. Eenvoudige swaps:
⦁ Frisdrank > bruiswater met fruit
⦁ Kant-en-klare saus of zakje kruiden > zelf maken met tomaten passata en kruiden
⦁ Snacks > ongezouten noten, fruit of pure chocolade
3. Houd balans: Het gaat om niet te veel en niet te vaak ongezond.
4. Koken in meervoud: Als je meer kookt dan je eet die dag, kan de rest in de diepvries. Een voorraadje helpt om minder snel naar kant-en-klaar te grijpen.
Wat denk jij? Is het realistisch om volledig te vermijden wat als ‘ultra-bewerkt’ wordt bestempeld? Onze conclusie is dat ultra- bewerkte producten geen vijand zijn die je compleet moet vermijden, bepaalde producten passen namelijk goed in een gezond voedingspatroon, maar ze verdienen wel bewustzijn. Het eten van veel ultra bewerkte producten die veel calorieën, suiker, verzadigd vet en zout bevatten, is niet gezond voor je. Kies dus wat bij je past, maar maak een bewuste keuze hierin.
